W średniowieczu język czeski stał się tak popularny, że w kręgach intelektualnych nie wypadało nie znać tego języka! Zapanowała swoista moda językowa, która w XVI w. uległa nasileniu. Dowodem na to są słowa, które „przewinęły się” przez język polski. Te z cząstką -ra– między spółgłoskami (brama, straż) czy -ła- między spółgłoskami (błagać, Władysław, płaz).
Uwierzcie nam jednak, że Czesi zrozumieliby tekst „Bogurodzicy”, podobnie jak my go teraz rozumiemy. Weźmy na przykład frazę: „A na świecie zbożny pobyt”. Czego chce lud modlący się do Maryi? Zbożnego, czyli dostatniego życia. Dawniej ten, kto miał zboże, był bogaty. Zboží to dziś po czesku towar. A zboże to obilí.
Co powiecie na przedstawienie paru pułapek lub psikusów językowych, czyli tzw. fałszywych przyjaciół tłumacza? Oto przegląd najciekawszych z nich:
Czech mówiący: „Mám nápad!” wcale nie zwariował. On ma po prostu pomysł. I nie dzwońcie na policję, gdy Czech powie: „Něco mě napadlo”. To oznacza: „Mam jakiś pomysł”.
Láska nebeská nie jest niebieską laską, a miłością niebiańską. Niebieski to po czesku modrý. A laska – hůl.
Kulturalni Czesi chodzą do divadla. Divadlo to nie dom strachu, a ich rodzime określenie teatru. (Po klęsce pod Białą Górą w 1620 r. i niemal trzech stuleciach germanizacji Czesi w XIX w. usilnie próbowali odtworzyć swój język oraz usunąć wszelkie zapożyczenia). Dívat se oznacza ’patrzeć’. Nawet muzyka to hudba (porównajcie przestarzałe polskie gędźba).
Czesi jeżdżą na kole, choć często akrobatami nie są. Kolo to po prostu rower.
Czescy policjanci dają… pokutę. Pokuta oznacza mandat.
Uważajcie na czeskie toalety. Páni to panowie, a dámy to panie. Záchod to nie zachód, a WC! W czeskich urzędach nie ma co się szczycić stanem cywilnym panna. Bo panna (wymawiajcie: pana) to po czesku dziewica. Czesi mają urocze określenie kobiety młodej, niezamężnej – slečna.
Kiedy chcecie kupić w czeskim obchodzie (bo sklep to w Czechach piwnica) np. minerálkę s bublinkami (wodę gazowaną) i zobaczycie napis na drzwiach, że sprzedawca jest nepřítomný, to wiedzcie, że nie padł. I nie wzywajcie karetki! Sprzedawcy po prostu nie ma, jest nieobecny. W języku staropolskim mieliśmy podobne słowo, którego budowę można sobie wytłumaczyć następująco: nie – przy – tom (tym) będący.
Jeśli w Czechach pić kawę, to tylko rozpustną. Wyuzdani ci nasi sąsiedzi! Kiedy już kelner poda ten kuszący napój na stół, nastąpi rozczarowanie, bo rozpustná káva to po prostu najzwyklejsza kawa rozpuszczalna. I czar pryska.
Nasi południowi sąsiedzi do czasu spopularyzowania smartfonów śmiali się z nas, że nosimy komórki w kieszeni. Komůrka to dla nich jedynie mały pokoik. Chcecie jeszcze bardziej rozśmieszyć Czecha? Zabierzcie go do polskiego sklepu mięsnego i pokażcie mu wołowinę. Volovina to po czesku… bzdura. Polacy sprzedają bzdury na kilogramy, w dodatku w mięsnym!
Czeskie křeslo to fotel, a polskie krzesło to židle (znacie zydelek?), czeski květen to polski maj, a czeski duben to polski kwiecień. Páchnout to śmierdzieć, a pachnieć to vonět. A karp to… kapr. (Wiecie już, skąd wzięło się powiedzenie „czeski błąd”? W czeskim wiele słów i liter jest na opak).
Źródło: https://polszczyzna.pl/jezyk-czeski-jezyk-polski-podobienstwa-roznice/
Marika Naskręt - Absolwentka Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej na UAM w Poznaniu.
